Op deze bijzondere Bevrijdingsdag, 5 mei 2020, hadden we natuurlijk bijzondere activiteiten gepland. Door corona konden die niet doorgaan. Wel willen we hier graag ingaan op de vraag wat vrijheid nu eigenlijk is. En wat betekent het voor jóu?
Over het begrip ‘vrijheid’ is al veel geschreven en gesproken. Internationaal zijn in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM), aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op 10 december 1948, verschillende vrijheden opgenomen die weer als basis hebben gediend om te worden opgenomen in de nationale grondwet van veel landen, zoals de vrijheid van meningsuiting en informatie, de vrijheid van vereniging en vergadering, de vrijheid van geweten en religie, bescherming van privacy en vrijwaring van discriminatie. De UVRM zegt dat mensen het recht hebben hun land te verlaten en er terug te keren. Vluchtelingen hebben recht op bescherming tegen refoulement, dat wil zeggen terugzending naar een land waar ze vervolgd worden. Ze hebben het recht politiek asiel 'te zoeken en te genieten'.
Aan deze verklaring gingen de vier vrijheden vooraf die de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt uitsprak in zijn State of the Union op 6 januari 1941. Deze four freedoms zijn: 1. de vrijheid van spreken en meningsuiting, 2. de vrijheid van elk persoon om een god te aanbidden, 3. de vrijwaring van gebrek, en 4. de vrijwaring van vrees.
Nederlandse grondwet
Ook in de Nederlandse grondwet zijn meerdere van deze vrijheden verankerd, waarvan artikel 1 wellicht het belangrijkste is: ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.’
Koningin Wilhelmina
Koningin Willemina sprak op 24 mei 1940 op radio Oranje via de BBC in Londen: "Boven het vrije Nederland zijn de lichten gedoofd."
Verdedigers van de vrijheid
Zo maar een greep van verdedigers van de vrijheid, zoals Martin Luther King in augustus 1963 met zijn: "I have a dream" en "Laat vrijheid jubelen vanaf elke bergtop, elk dorp en elk gehucht en stad, zodat iedereen elkaar bij de hand kan nemen en zingen: Eindelijk vrij". Die laatste twee woorden vormden ook de titel van de speech van Nelson Mandela bij de aanvaarding van zijn presidentschap in 1994.
Michael Gorbatsjov zei in zijn toespraak tot de Verenigde Naties in 1985 dat keuzevrijheid een universeel principe is, waarop geen uitzonderingen mogen bestaan. In 1987, 24 jaar nadat John F. Kennedy zijn beroemde toespraak hield bij de Brandenburgertor in Berlijn, concludeerde president Ronald Reagan op dezelfde plek, dat vrijheid leidt tot voorspoed. Vrijheid vervangt de haat tussen volkeren door wederzijds respect en vrede. Vrijheid is de overwinnaar. En over de muur zei hij: "Deze muur kan de vrijheid niet weerstaan." En dat is twee jaar later ook gebleken.
Beperking van vrijheden
Beperking van vrijheden leidt tot verzet en burgerlijke ongehoorzaamheid zoals die door Mohandas (Mahatma) Gandhi werden georganiseerd tegen impopulaire Britse maatregelen in India in 1930.
Vrijheid en onvrijheid in Gouda
Tenslotte sprak minister-president Mark Rutte tijdens zijn persconferentie op woensdag 22 april 2020 een geactualiseerde variant op de bekende uitspraak: ‘de vrijheid van de een houdt op waar die van de ander begint’. Hij zei namelijk: "De vrijheid van de een mag niet ten koste gaan van de gezondheid van de ander. Het zijn moeilijke afwegingen, maar zeker is dat voorzichtigheid nu beter is dan spijt achteraf."
Daarmee komen we bij de actualiteit van vandaag: de beperkingen ten gevolge van de uitbraak van het coronavirus. De Goudse dichter Chris Bellekom kwam tot de unieke uitspraak "Hoezeer ik ook de vrijheid wens, voor morgen is de tuin de grens." Ook de Goudse journaliste Marianka Peters sprak in haar bekende column "FF Tussendoor" in de Goudse Post van 22 april 2020: "Wat is vrijheid dan toch een groot goed".
